هرم مازلو برگرفته از نیاز های انسانی است که با شناخت آنها می توان به آرامش درون رسید. امروزه از هرم مازلو برای ایجاد انگیزه در محل کار و بین کارکنان استفاده می شود و ان امکان را می‌دهد که کارکنان از میزان رضایت خود از محل کار آگاه شوند. در این مقاله با این هرم و کاربرد آن آشنا می شوید با کا همراه باشید.
آبراهام مازلو و نظریه سلسله مراتب نیاز های انسان:
آبراهام مازلو، روانشناس آمریکایی که در زمینه روانشناسی انسان‌گرایی، بعنوان پدر این علم شناخته می‌شود و در این مورد اقدام‌های بسیاری انجام داده است. مازلو در کودکی، از مادرش متنفر بود، به همین دلیل اصلا کودکی خوبی نداشت. او به مطالعه و یادگیری علاقه زیادی نشان می‌داد و در بهترین دبیرستان بروکلین تحصیل کرد. مازلو در باشگاه‌های کالج بعنوان افسر و همچنین در مجله لاتین بعنوان سردبیر فعالیت داشت.
مازلو درجوانی اعتقاد داشت که قدرت بدنی مهمترین ویژگی یک مرد واقعی است. به همین دلیل جذب شغل افسری شد. او در سال ۱۹۷۰، به دلیل حمله قلبی درگذشت. مازلو در سال ۱۹۵۴ کتاب انگیزه و شخصیت (Motivation and Personality) را درباره ی نظریه سلسله مراتب نیاز انسان منتشر کرد این نظریه به عنوان هرم مازولو شناخته می شود که باعث معروفیت و محبوبیت او شد.
انسان از اولین روزی که متولد می‌شود، یک سلسله ای از نیازها برای او آغاز می شود که این نیازها، بقدری اساسی و مهم هستند که عدم برآورده شدنشان، تمام زندگی یک فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد و می‌تواند آسیب‌های جبران‌ناپذیری را برای فرد ایجاد کند. این نیازها به‌صورت سلسله‌ای بهم پیوسته و مرتبط به یکدیگرند. آرامش، حال خوب، روان آرام و موفقیت هرشخص، در هر سن و سال، در گرو این است که در هر سن، افراد چگونه این نیازها را برآورده می‌کنند، یا برای آنان برآورده می‌شود.
هرم مازلو چیست و چه کاربردی دارد؟
هرم مازلو به زبان ساده، بررسی می‌کند که فرد برای رسیدن به موفقیت، شکوفایی و داشتن انگیزه برای رشد در کسب و کار، ازدواج و هر مرحله ای از زندگی، از چه سلسله مراتبی باید عبور کند. همانطور که از نامش پیداست، مازلو این مراحل را در یک هرم پیاده کرده است. روند پیشروی هرم مازلو از کف این هرم آغاز می‌شود.
مرحله اول، که شامل نیازهای اولیه و اساسی فیزیولوژیک مثل نیاز به خوراک، پوشاک، خواب و غیر است. این نیازها، در عین سادگی بسیار مهم هستند و اگر رفع و رجوع کردن این نیازها طولانی شوند، فرد به بی‌انگیزگی دچار می‌شود و پیشروی در ادامه روند زندگی و هرم برای او سخت خواهد شد.
مرحله دوم، نیاز افراد به امنیت است. بعد از عبور از مرحله اول، داشتن امنیت در هر مورد و مرحله‌ای بسیار حیاتی بوده و هم می‌تواند زندگی بخش و آسودگی خاطر را در بر بگیرد و هم می‌تواند زندگی را صلب کند.
امنیت در رابطه با محیط زندگی، در خانواده، در کار و بیزینس، در رابطه و غیر، همه موضاعات را دربر می‌گیرد، که عدم برآورده شدن این نیاز، قدم‌های فرد را برای ادامه دادن مسیر سست می‌کند.
مرحله سوم شامل عشق و تعلق است. در این مرحله انسان نیاز به دوست داشتن و دوست داشته شدن دارد. نیاز به مورد توجه قرار گرفتن از طرف خانواده، پیدا کردن دوستان مناسب، وارد شدن در گروه ها و اکیپ‌هایی که بتوانند اعتماد به‌نفس پیدا کنند و خود را بشناسند تا بتوانند به مرحله بعدی وارد شوند. این مرحله بسیار ضروریست. اگر انسان در این مرحله به رشد و تعالی نرسد و این فرآیند روند درستی را طی نکند، عواقب بسیار بد و خطرناکی را در پیش خواهد داشت و تقریبا یک نقطه ایست برای ادامه روند محسوب می‌شود.
مرحله چهارم، نیازهای مربوط به احترام به خود است. این مرحله بسیار ملزم به این است که فرد، در مراحل قبلی به یک آسودگی خاطر رسیده باشد. سه مرحله قبلی ارتباط عمیقی در رسیدن به عزت نفس دارد، که در این مرحله، اعتماد به نفس بسیار کارساز بوده و فرد را به تعالی می‌رساند.
نیازهای مربوط به احترام به خود، شامل دو بخش است:
میل به کسب احترام از طرف دیگران: که شامل پذیرش فرد در اجتماع، موقعیت و پرستیژ در اجتماع، مورد اطمینان واقع شدن، مورد توجه و احترام قرار گرفتن می باشد.
کسب احترام از طرف خود: که ارتباط عمیقی با عزت نفس دارد. در این مرحله فرد باید به پذیرش خود برسد. پذیرشی شامل ویژگی‌های ظاهری، کمبودهای کودکی وغیر و برای حل این مسائل، به دنبال راهکار مناسب باشد تا بتواند به عشق ورزیدن به خود برسد.
این لایه از هرم، بسیار نیاز به مراقبت دارد. افراد در این مرحله از زندگی، نیاز عمیقی به مراجعه به تراپیست و مشاور پیدا می‌کنند. رسیدگی و حل این مسائل، به تنهایی دشوار است، چراکه افراد نمی‌دانند ریشه مشکلاتی که الان دارند، دقیقا به دلیل عدم برآورده شدن سه مرحله قبل است. عواقب خطرناکی که در سه مورد قبل به آنها اشاره شد، در این لایه به صورت مشکلاتی از قبیل افسردگی، تمایل به خودکشی، مازوخیسم (تمایل به خودآزاری)، سادیسم ( تمایل به دگرآزاری)، اسکیزوفرنی، بای‌پلار ( افسردگی دو قطبی) و غیره، بروز می‌دهد که بدون نیاز به پزشک، حل کردن آنها تقریبا محال است، مگر اینکه فرد عامل این مشکلات را بشناسد و خود به دنبال راهکار بگردد و از همه مهمتر، به دنبال بهبود حال خود باشد و بتواند عامل را بپذیرد. بهترین راه درمان و بهبود، در وهله اول، تمایل به بهبودیست (فرد واقعا بخواهد که حال خود را سامان ببخشد)، سپس مطالعه درباره عوامل، پذیرش، و بعد درمان است.
مرحله پنجم که مرحله آخر است، مرحله نیاز به شکوفایی و رشد است. این لایه، لایه تکامل است. اگر تمام نیازهای چهار مرحله قبل (حتی کم و نسبی) برآورده شده باشد، و اگر شخص عمیقا بخواهد که به رشد و تکامل برسد، و بتواند بپذیرد که رشد و تعالی می‌تواند از این به بعد زندگی او را شکوهمند سازد و جبرانی برای کمبودهای او باشد، قطعا کمک بزرگی به خود کرده است.
فواید هرم مازلو:
۱. این هرم بسیار روان و ساده است و هرکسی با خواندن آن، حتی بدون تکیه بر هر علم روانشناسی، کامل به درک رسیده و متقاعد می‌شود.
۲. بسیار جامع و کامل است. با یک نگاه اجمالی به ظاهر این هرم، بسیاری از اطلاعات، دستگیر انسان می‌شود. حال هرچه در این هرم عمیق تر و شروع به مطالعه آن بکنید، بیشتر و عمیق‌تر به درک این هرم می‌رسید و میبینید که چقدر در یک ساده و در عمق مطلب، چقدر عمیق و اصولی است.
۳. افراد را ترغیب به بازگشت به زندگی با شیوه درست و انگیزه می‌کند.
۴. به روند جلو رفتن درست در کسب و کار و ازدواج کمک می‌کند.
۵. و زیبایی این هرم به این است که تمامی غرایز و طبیعت انسان را به زیبایی و شفافیت بیان کرده و راهکار ارائه داده است.
نتایج هرم مازلو در شکوفایی و رشد افراد:
مازلو به کمک روش شناسی و تجزیه تحلیل رفتار انسان‌ها، افراد را از کودکی مورد بررسی قرار داد. او زندگی‌نامه ۱۸ نفر از افرادی را که باسواد بودند مانند آلدوس هاسکی، آبراهام لینکلن، انیشتین، توماس جفرسون، بتهوون، ویلیام جیمز و… را آنالیز کرد. او روش جالبی را ارائه داد که بجای آسیب‌شناسی، بر آنچه قابل ترمیم و جبران است تمرکز کرد.
این موارد می‌تواند به افراد جهت خودشکوفایی کمک کند:
– پذیرش؛ ابتدا مشکلات و مسائلی که در کودکی برای افراد رخ می‌دهد و افراد را آزار می‌دهد، مورد بررسی قرار می‌گیرد و این مسائل و مشکلات پذیرفته می‌شود. سپس افراد باید سعی کنند آن کمبودها را برای خود جبران کرده و در شرایط مشابه کودکی یا حتی بهتر از آن را برای خود بسازند.
– ترک محیط امن؛ هر انسانی یک محیط امنی دارد، این محیط امن همان تعلقات خاطر و محیط زندگی و کاری یا هر چارچوب دیگری که برای خود ساخته و خود را وابسته به این محیط میداند. ترک محیط امن باعث می‌شود انسان وارد مرحله جدیدی از زندگیش شود.
– آموختن یک مهارت؛ یادگرفتن یک مهارت و پیدا کردن یک تخصص، باعث می‌شود انسان به خودباوری و اعتماد به نفس برسد.
– سخت‌کوشی و تلاش؛ تلاش جوهره انسان است، تلاش و سخت‌کوشی روحیات انسان را قویتر می‌کند و به انسان نشاط می‌بخشد، البته اگر این تلاش‌ها در جای مناسبی باشد.
– وقتی باور می‌کند اولین کسی که باید به آن بیشترین اهمیت را بدهد، خودش است؛ قهرمان را در آینه ببین، مثالی که بارها شنیده ایم. افراد زمانی که به نبوغ درونشان پی میبرند، میفهمند که هیچ چیزی ارزش اینکه او را ناراحت کند ندارد و هیچ چیزی نمی‌تواند او را تخریب و بهم بریزد، چراکه او میداند چه گوهر ارزشمندی در درونش دارد.
– با توجه به روحیات و میل فرد، انتخاب کند چگونه خود را ارتقا دهد و به یک فرد بالقوه از نظر خودش، تبدیل شود. یکی با ورزش، یکی با موسیقی، یکی با نقاشی و غیره.
کاربردهای هرم مازلو:
مازلو تاثیر بسزایی در تعریف انسان و انسانیت بر جای گذاشت. تعاریف مازلو نشان داد انسان می‌تواند از خود موجود بهتری بسازد و همچنین نشان داد، اگر انسان‌ها تبدیل به موجودات شروری می‌شوند، علت و معلولی دارد و همه اینها ریشه در کمبودها در طول دوران زندگی افراد دارد.
از کاربردهای این هرم این بوده که افراد با زبانی ساده، به درکی از مشکلات خود می‌رسند و شروع به رفع مشکلاتشان می‌کنند. هر شخصی که صاحب فرزند می‌شود، با مطالعه این هرم، می‌تواند برنامه‌ریزی هوشمندتری برای زندگی و آینده فرزندش بکند و سعی کند تاجایی که تربیت فرد، به والدین مربوط است، یه نوبه‌ی خود، تاثیر درستی روی فرزندش بگذارد.
از دیگر کاربردهای این هرم، بررسی و بهبود انگیزه در ازدواج و کسب‌و‌کار است. و مهمترین کاربرد هرم مازلو بعد از شناخت، راهکارهایی برای تغیر است؛ چراکه مازلو، علاوه بر اینکه برروی آسیب‌شناسی تمرکز داشت، بیشترین علاقه و تلاشش بر روی این بود که پتانسیل انسان را بشناسد و طبق این معیار، این آسیب‌ها را کاهش، بهبود و حتی درمان کند و این نقطه عطف داستان مازلو است.
اگر به دنبال تغییر در زندگی و کسب‌و‌کار خود هستید، شرکت در دوره های کوچینگ می‌تواند راهکار خوبی برای شما باشد. یکی از شاخه های کوچینگ، بیزینس کوچینگ یا کوچ کسب‌و‌کار می باشد. دکتر مهدی مواساتی با سال ها فعالیت در زمینه بیزینس کوچینگ دوره‌های جامع را برای شما عزیزان فراهم نموده که می توانید با ورود به قسمت آکادمی مواساتی دوره مورد نظر خود را خریدای و از راهکار‌ها و آموزش‌هایی که در این دوره‌ها قرار دارد؛ استفاده نمایید.
سخن آخر؛
۱.افراد با تجزیه تحلیل کودکی و نوجوانی، با روش‌های درست، به پذیرش نقاط ضعف کودکی می‌پردازند و شروع به جبران آن کمبودها برای خود می‌کنند.
۲. قبل از هر چیز، انسان باید مایل به ارتقا و پیشرفت باشد. وقتی بخواهد یک چالش و مسئله را سامان دهد که بسیار سخت است و کار را نشد میداند، اگر عمیقا بخواهد و قدم اول را برای حل مسئله بردارد، ناخودآگاه در مسیر بهبودی قرار می‌گیرد و با تلاش می‌تواند به هدفش برسد، هرچقدر هم که می‌خواهد سخت باشد.
۳. سخنی که می‌تواند یک انگیزه راسخ و خوب برای ما باشد این است که؛ انسان استعداد هرکاری را که دلش بخواهد انجام دهد را ذاتا دارد و این صبوری و تکرار و تمرین است که باعث می‌شود در کاری که انجام می‌دهد، بهترین باشد.